İsmin yerini tutan sözcükledir.

Annem pazardan ekmek ve zeytin almış.

O        oradan        bunları          almış.

A. ŞAHIS ZAMİRLERİ

Şahıs isimlerinin yerini tutan isimlerdir.

Ben Biz

Sen Siz

O Onlar

Özellikler

1. -i, -e, -de, -den isim çekim eklerini alabilirler.

Bu akşam bize gelir misin?

Sizin evde bir kedi varmış.

2. Türkçede ekler sözcük kökünde herhangi bir değişiklik oluşturmazlar. Ancak ben ve sen şahıs zamirleri bu kurala uymaz.

Ben-> bana sen-e>sana

3. İsim tamlaması kurabilirler. Yalnızca tamlayan olarak karşımıza çıkarlar.

Bizim / evimizde bir kedi var.

Sizin / işiniz pek iyi.

T. yan

4. Biz ve siz şahıs zamirleri nezaket ve saygı bildirmek amacıyla tekil şahıs zamirleri yerine kullanılmaktadır.

Sizin isminiz ne? (Senin ismin ne?)

Siz ne iş yapıyorsunuz? (Sen ne iş yapıyorsun?)

Dönüşlülük zamiri: "kendi"

Kimi kaynaklarda şahıs zamirleri grubunda yer alır.

1. İsim çekim eklerini alabilirler.

Kendinden söz açmayı sever.

Kendini hâlâ tanıyamıyormuş.

2. Pekiştirme göreviyle karşımıza çıkabilirler. Ancak bu durumda pekiştirdiği öğeyle aynı öğeyi paylaşmak zorundadır.

Olanları ona ben kendim anlattım.                                 (Pekiştirme görevi var.)

(özne)                                      Y.

Siz kendiniz bunun böyle olmasını istediniz. (Pekiştirme görevi var.)

(özne)                                                     Y.

Ben kendime çok güveniyorum.                                      (Pekiştirme görevi yok.)

Ö.      D. T.

Sen kendini neden yoruyorsun?                                       (Pekiştirme görevi yok.)

Ö.       N.

3. İsim tamlaması kurabilirler. Hem tamlayan hem de tamlanan olarak karşımıza çıkarlar.

Kendi dünyasında yaşıyordu.

T.yan

Babamın kendisi de suçlu.

T. nan

B. İŞARET (GÖSTERME) ZAMİRLERİ

İşaret yoluyla ismin yerini tutan zamirlerdir.

Bu Bunlar Böylesi Öteki

Şu Şunlar Şöylesi Beriki

O Onlar Öylesi

Bu hâlâ düzeltilmemiş.

Şu hangi öğrencinin?

Beriki nereden gelmişti?



Özellikler

1. -i, -e, -de, -den isim çekim eklerini alabilirler.

Bunu ötekine kim verecek?

Öylelerinden sakın borç alma.

2. Bu, şu, o işaret zamirleri burası, şurası, orası şeklinde kullanılarak yer bildiren işaret zamiri durumuna gelir.

Burası oralardan daha güzel.

Ben orayı çok merak ediyorum.

3. İsim tamlaması olarak kullanılabilirler. Hem tamlayan hem tamlanan olarak karşımıza çıkarlar.

Bunun düğmesi kopmuş.

T. yan

Şunun evi nerede?

T. yan

Arabanın burasını kim boyadı?

T. nan

4. O - şahsı karşılarsa - şahıs zamiri

O seni çok seviyor.

O hâlâ eve gelmemiş.

O - eşyayı karşılıyorsa - işaret zamiri

O yine arızalandır.

O henüz onarılmamış.

O - ismi nitelerse - işaret sıfatı

O kazağı verir misin?

O pencerede durma!

C. BELGİSİZ ZAMİRLER

Belgisizlik yoluyla ismin yerini tutan zamirlerdir.

Bazısı                     Birkaçı                        Çoğu                         Kimi                          Hiç kimse

Biri                         Herhangi biri              Başkası                     Birçoğu                      Hiçbiri

Hepsi                     Tümü                         Şey                            Kimse                         Falan

Bazıları henüz hiçbirinden haber alamamış.

Kimi ders çalışıyor kimi kitap okuyor.

Özellikler:

1. -i, -e, -de, -den isim çekim eklerini alabilirler.

Hepsinden biraz aldım.

Birine bile güvenmiyorum.

2. İsim tamlaması kurabilirler. Hem tamlayan hem tamlanan olabilirler.

Gelenlerin bazıları salona geçti.

T. nan

Toplantıda çoğunun fikri alınmadı.

T. yan

Ç. SORU ZAMİRLERİ

Soru yoluyla ismin yerini tutan zamirlerdir.

Kim

Ne (y)

Nere (y)

Hangisi (n)

Kaçı(n)

Kaçıncısı(n)

Ne kadarı (n)



Özellikler:

1. -i, -e, -de, -den isim çekim eklerini alabilir.

Bu kitabı sana kim verdi? (Ali)

Baban nerede oturuyor? (İzmir'de)

Sana İzmir'den ne getirmiş? (Şapka)

Sen kaçını aldın? (Üçünü)

Neden=Neyden Zamir

Cam neden yapılır? (Kumdan)

Porselen neden yapılır? (Çamurdan)

Neden=Neyden Zamir

Sen neden ağlıyorsun?

Neden aramıza katılmadın?

2. İsim tamlaması kurabilirler. Hem tamlayan hem tamlanan olarak kaşımıza çıkarlar.

Bu nerenin elması?

T. nan

Bu adam da kimin nesi?

T. yan T. nan

D. İYELİK ZAMİRLERİ

İsim çekim eklerindendir. İsimlerde sahipliği bildirir. Kişilere göre çekimlenir.

Ünsüz ile biten isimlerde Ünlü ile biten isimlerde

(Benim) Kalem-i-m                                elbise-m

(Senin) Kalem-i-n                                  elbise-n

(Onun) Kalem-i                                      elbise-si

(Bizim) Kalem-i-miz                              elbise-miz

(Sizin) Kalem-i-niz                                elbise-niz

(Onların) Kalem-leri                               elbise-leri

Özellikler:

1. Su ve ne sözcüklerine iyelik eki gelirken iki tane yardımcı ses gelir.

Su-y-u-m            ne-y-i-m

Su-y-u-n             ne-y-i-n

Su-y-u                 ne-y-i

Su-y-u-muz        ne-y-i-miz

Su-y-u-nuz         ne-y-i-niz

Su-ları                 ne-leri

2. Tamlayanı düşmüş ad tamlamalarında karşımıza çıkar.

(Senin) Ellerin beni büyülüyor.

(Sizin) Sizlerinizi hep dinledim.

(Benim) Çocuklarım daima seni soruyor.

E. İLGİ ZAMİRİ (-Kİ)

İsim tamlamalarında tamlayanın kullanılmayıp tamlananın karşılanması için kullanılan ektir.

Tamlayan   Tamlanan

Benim            evim senin evinden güzel.

Benimki seninkinden güzel.

Kardeşiminki de bozulmuş.

Zamir "-ki"si                       Sıfat "-ki"si                             Bağlaç "ki"si

(bitişik)                                         (bitişik)                                                (ayrı)

İlgi hali ekiyle                             Bulunma hali ekiyle

-mki                                                        -deki Babam ki mert adamdır.

-nki Bendeki aşk                           Eve geldim ki ne göreyim.

Benim-ki                                              Evdeki hesap                         Çalışmış ki sınavı kazandı.

Annemin-ki                                          Çocuktaki hırs

Not: Bulunma hali ekiyle kullanılmadığı durumlarda zaman anlamı vardır.

Akşamki maç galibiyetle sonuçlandı.

Sabahki kahvaltı çok güzeldi

Önceki film neymiş?

Not: -ki'den sonra -ler çokluk ekini getiririz. Anlam bozulmuyorsa ayrı yazılır.

ZAMİRLERİN YAPISI

A. BASİT ZAMİRLER

Yapım eki almayan zamirlerdir.

Ben, sen, onlar, şunlar..

B. TÜREMİŞ ZAMİRLER

Yapım eki alarak karşımıza çıkan zamirlerdir.

Sen çok bencilsin.

Ben onu benimsedim.

Sensiz gitmem.

C. BİRLEŞİK ZAMİRLER

Hiçbiri bu olayı benimsememişti.

Olaydan birkaçı kaçabildi.

Birçoğu üniversiteye yerleşti.