1. Basit Cümle
İçinde tek bağımsız yargı anlatan cümlelerdir.
Örnek: Biz, sizi başkanlığa seçtik.
2. Bileşik Cümle
Birbiriyle ilgili birden çok yargıyı içinde barındıran cümlelerdir.
Örnek: Okulda çalışmak istiyordu.
Cümlede çalışmak ve istemek eylemleri vardır.
Yan cümle: okulda çalışmak, temel cümle: istiyordu.
a) Girişik Cümle
Yan cümleciği esas cümlenin herhangi bir öğesi olan cümlelerdir.
Örnek: Bu konuyla kimin ilgilendiğini merak ediyormuş.
b) Kaynaşık Cümle
Bir cümlenin, başka bir cümlenin öğesi olması halinde kaynaşık cümle meydana gelir.
Örnek: Aynur: "Ben iyiyim" dedi.
c) Şartlı Cümle
Örnek: Islandıysan üstünü değiştir.
d) Soru Edatıyla Kurulan Cümle
Örnek: Gökyüzü bulutlandı mı içim kararır.
3. Sıralı Cümleler
Aralarında anlam, biçim ilgisi olsun olmasın, virgül, noktalı virgül ya da bağlaçlarla bağlanıp sıralanan cümlelerdir.
a) Bağımlı Sıra Cümleler
Bir ya da birkaç öğesi ortak olan cümlelerdir.
Örnek: Aysun, senden korkmaz (1), sana saygı duyar (2).
Ortak özne: Aysun.
Anlamca Bağımlı Sıra Cümleleri: Biçimce bağlı olmadıkları halde anlam yönünden bağımlı cümlelerdir.
Örnek: Ali çok yorulmuştu, eşi biraz dinlenmesini istedi.
b) Bağımsız Sıra Cümleleri
Annesi durmadan Ali'yi çağırıyordu, Ali oralı bile olmuyordu.
4. İlgi Cümlesi
"ki" eki ile bağlı cümlelerdir.
Örnek: Siz de biliyorsunuz ki ben böyle birşey yapmam.
5. Eksiltili Cümle
Bir yada birkaç öğesi özellikle yüklemi eksik cümlelerdir.
Örnek: Önce kaşınbaşı, sonra oluk, ardından doğru kahve... (yüklem eksik)
6. Arasöz / Aracümle
Bir cümlenin kurucu öğeleri arasında açıklayıcı nitelikteki anlatımlarıdır.
Örnek: En çok sevdiğim o adam, amcam öldü.