Bu dönemde Türk edebiyatında ve kültüründü birçok ilkler yaşanmıştır.

1) İlk Gazeteler:

a) Takvim-i Vekayi (1831 ) : ilk resmi Türk ga­zetesi

b) Ceride-i Havadis (1840 ): ilk yarı resmi ga­zete.

c) Tercüman-ı Ahval ( 1860 ) : İbrahim Şinasi ve Agah Efendi tarafından çıkarılan ilk Türk gazetesi

d) Tasvir- i Efkar (1862) : Bu gazeteyi Şinasi yalnız çıkarmış, yurt dışına çıkmak zorunda kalınca Namık Kemal' e devretmiştir.

e) Hürriyet (1868 ): Namık Kemal ve Ziya Paşa Londra'da çıkarmıştır.Muhbir ( 1866 ), Basiret ( 1869 ), İbret (1871), Devir( 1872 ) Tanzimat dönemindeki gazetelerdir.

2. İlk Çeviri Roman: 1859da "Telemak" adlı e-seri, Yusuf Kâmil Paşa, Fenelon'dan çevirmiştir.

3. Edebiyatımızda ilk roman : Şemsettin Sami tarafından 1872'de yayımlanan "Taaşşuk-ı Talat ve Fıtnat,

İlk edebi roman : Namık Kemal tarafından 1876'da yazılan "İntibah".

5. İlk realist romanlar: Samipaşazade Sezai tarafından 1889'da yazılan "Sergüzeşt.

İlk realist roman Recaizade Mahmut Ekrem tarafından 1896'da yazılan "Araba Sevdası".

6. İlk köy romanı: Nabizade Nazım'ın 1890'da yazdığı "Karabibik"

7. İlk yerli tiyatro eseri .'Şinasi'nin 1860'ta yazdığı "Şair Evlenmesi'

8. İlk öyküler (Hikayeler): a) Ahmet Mithat Efendi'nin 1870 -1895 arasında yazdığı "Letâif-i Rivayet."

b) Samipaşazade Sezai'nin 1892'de yazdığı "Küçük Şeyler"

9. Sahnelenen ilk tiyatro eseri: Namık Ke­mal'in, I.Meşrutiyet öncesi sahnelediği Vatan Yahut Silistre".

b. İlk Eleştiri Yazısı: Namık Kemal'in 1866'da yazdığı "Edebiyatımız Hakkında Bazı Mülahazatı Şamil'dir."adlı yazı

11. İlk eleştiri eseri: Namık Kemal'in 1855'te yazdığı "Tahrib-i Harabat"

12. İlk Mizah dergisi: Teodor Kasap tarafın­dan 1869'da çıkarılan "Diyojen"

13. İlk dergi: Münif Paşa tarafından 1861'de çı­karılan "Mecmua-ı Fünun"

14. İlk şiir çevirileri:Şinasi tarafından 1859'da Racine ve Lamartine'den çevirilmiştir.

15. İlk makale: 1860'ta Şinasi tarafından "Mukaddime" adıyla, Tercüman-ı Ahval'de yazılmış­tır.

16. İlk noktalama işaretleri: Şinasi tarafından 1859'da kullanıldı.

17. İlk antoloji: Ziya Paşanın 1874'te hazırla­dığı "Harabat" adlı bu eserde Divan şairlerinin şiirleri yer almıştırr almıştır.

18. İlk günlük: Direktör Ali Bey'in 1871'de yaz­dığı "Seyahat Jurnali".

19. İlk köy şiiri: Muallim Naci'nin "Köylü Kızların Şarkısı"

ÖNEMLİ NOT:

Bu dönemde yazılan romanların; Batılı, gerçek anlamıyla roman oldukları bile tartışmalıdır. Bunlara "roman denemesi" demek daha uygun olacaktır. Romantizm, realizm ya da naturalizm akımlarının izleri de "etkilenme" düzeyindedir. Söz­gelimi "realizmin Tanzimattaki temsilcisi" gibi ifade­ler öncelikle Batıdaki bu romanlara ve yazarlarına haksızlık olacaktır. Sonraki yüzyılda dünya ölçü­sünde romancılar yetiştiren Türk edebiyatının, Batılı anlamdaki ilk romancısı Servet-i Fünun döneminde ürünler vermeye başlayan Halit Ziya Uşakligil'dir