SÖZCÜK DÜZEYİNDE ANLATIM BOZUKLUKLARI

Anlatımın temel birimi cümledir. Düşündüklerimizi, duyduklarımızı, tasarladıklarımızı ya da yaşadıklarımızı karşımızdakilere tam olarak iletebilme, cümle kurabilme gücümüze bağlıdır. Doğrusu cümlelerimizin açık, duru, yalın dilin işleyiş kurallarına uygun ve dilbilgisi yönünden doğru olmasıyla ilgilidir. Cümlelerimiz bu niteliklerden yoksunsa, duru, yalın, açık değilse, iletmek istediklerimiz tam iletemeyiz. İster istemez karşımızdakiler, anlatmak istediklerimizi tam olarak anlayamazlar ya da eksik, yanlış anlarlar.

Cümle bir yargı birimi olduğuna göre, cümledeki her sözcüğün bu yargıyı oluşturmada bir işlevi olmalıdır. Böyle değilse aynı anlama gelen ya da aynı işlevi yerine getiren sözcükler birlikte kullanılmışsa, o cümle duru değildir. Duruluktan yoksun cümlelerle oluşturulan yazılar da uzatılmış, doldurulmuş yazılardır.

Yargıyı ya da düşün... (Devam)

Diğer Konular 06 Haziran 2013 Yorum yok

"DE" NIN YAZIMI

Bağlaç olan "de" , her zaman öteki sözcüklerden ayrı yazılır. Cümleye "dahi, bile, ve...."

anlamları katan bu sözcük, ses uyumuna göre değişir; ünsüz benzeşmesinden etkilenmez:

Ben de geleceğim, babam da. Bizim ağaç da çiçek açtı. Çocuk ta gelecek, (yanlış) Çocuk da gelecek, (doğru)

Durum (hal) eki olan "-de" sözcüklere bitişik yazılır. Sözcüğe "bulunma, kalma veya zaman" anlamları katar; sözcük cümlede dolaylı tümleç veya zarf tümleci görevinde kullanılır:

- Ağaçta kuş yuvası var. (Dolaylı tümleç)

- Baharda yeni evlerine taşınacaklar. (Zarf tümleci)

c. "-de" durum eki ünlü uyumundan ve ünsüz benzeşmesinden etkilenerek "-te, -ta" olabilir.

- Kapıda bekliyor.

- Ayakta durma.

Bağlaç olan "de" cümleden çıkarılırsa cümle kuruluş ve yapı bakımından bozulmaz, yalnız "de" nin kattığı anlam verilmemiş olur. Durum eki "-de"nin çıkarılması cüm... (Devam)

Diğer Konular 03 Nisan 2013 Yorum yok

DOLAYLI TÜMLEÇ

Cümlede yüklemin anlamını yönelme, bulunma, ayrılma yönünden tamamlayan sözcüklerdir.

Aşağıdaki cümlelerde dolaylı tümleç olan sözcükleri bulalım.

- Elİndekileri masaya bıraktı.

- Söylediklerimi arkadaşlarına anlatmış.

- Çocuklar bu sokakta oynarlar.

- Kitaplar sende kalsın.

- Bu denizden balık çıkmaz.

- Telefon numaranı benden aldı.

Cümlelerde" -e, -de, -den" halindeki sözcüklerin dolaylı tümleç olduğunu gördük. Dolaylı tümleçler yükleme sorulan "kime, nereye, kimde, nerede, kimden, nereden?" sorularına yanıt verir. (Devam)

Diğer Konular 21 Mayıs 2013 Yorum yok

Adın "-de" ekini almış durumudur. Bu eki alan ad, eylemin kendi içinde ya da üstünde olduğunu belirtir.

Kitaplar maşada duruyor. (Masanın üstünde) Evde ders çalışıyor. (Evin içinde)

Bulunma durumundaki adlar cümlede dolaylı tümleç veya zarf tümleci görevinde olurlar:

Kendisiyle toplantıda karşılaştım. D.T

Bazı kuşlar sonbaharda göç ediyor. Z.T

Bulunma durumu, adlara yer anlamının dışında farklı anlamlar da verir.

Çocukluğunda yaramazmış. (Zaman)

Okulu beş yılda bitirmiş. (Süre) (Devam)

Diğer Konular 06 Nisan 2013 1 yorum

Adın "-e" ekini almış durumudur. Bu ek, adı eyleme bağlar ve eylemi ada doğru yöneltir.

Eve baktım.

Sınıfa girdik.

Anneme gittim.

Yönelme durumundaki adlar yer-yön anlamı taşı­yınca dolaylı tümleç, zaman anlamı taşıyınca zarf tümleci olur.

Eve erken gitti. (Nereye?)

Akşama size geliriz. (Ne zaman?)

Yönelme eki, adlara yer-yön anlamı dışında farklı anlamlar verebilir.

Bahara taşınacaklar. (Zaman)

Kitabı arkadaşıma aldım. (Özgülük)

Balığın tanesi bir milyonaymış. (Karşılık-bedel)

Olayı anlamaya çalışıyor. (Amaç) (Devam)

Diğer Konular 25 Haziran 2013 Yorum yok

TÜMLEÇ YANLIŞLIĞI

Bir cümlede ' genellikler sıralı ve birleşik cümlelerde- ilk cümle için kullanılan herhangi bir tümleç (nesne, dolaylı tümleç, zarf tümleci) ikinci cümle için kullanılıyorsa bu tümleçler ikinci cümleye uygunluk sağlamalıdır.

- Beni anlıyor ve cevap veriyordu, (bana)

- Şimdi eve git, ben arayınca dek ayrılma (Oradan)

- Zaman değerlidir, bu nedenle iyi değerlen­direlim. (Zamanı) (Devam)

Diğer Konular 23 Nisan 2013 Yorum yok

ZARF TÜMLECİ

Yüklemin anlamını zaman, durum, yer-yön, azlık-çokluk, soru bakımından tamamlayan sözcüklerdir.

Aşağıdaki cümlelerde zarf tümleci olan sözcükleri bulup yüklemi hangi yönden tamamladıklarını belirtelim.

- Yemeklerini konuşmadan yediler ( Zarf Tümleci )

- Öğrenciler içeri girdiler. ( Zarf Tümleci )

- İş yaparken çok terledim. ( Zarf Tümleci )

- Gün doğmadan yola çıkmalıyız. ( Zarf Tümleci )

- Deneme sınavı ne zaman yapılacak. ( Zarf Tümleci )

Yükleme sorulacak "ne zaman, nasıl, ne kadar?" sorularının yanıtını veren sözcükler, hal eki alsalar da zarf tümleci olurlar. Ancak yer-yön zarfı olan sözcükler "-e, -de, -den" hal eklerini aldıklarında zarf tümleci değil, dolaylı tümleç olurlar.

- Borcunu üç taksitte ödedi. (Zarf Tümleci)

- Haftaya deneme sınavı var. (Zarf Tümleci)

- Bizimle yakından ilgilendi. ( Zarf Tümleci )

- Biraz dışa... (Devam)

Diğer Konular 09 Nisan 2013 Yorum yok