Eylemlerin dilek ve zaman bildiren eklerle kazandık­ları yeni yeni biçimlere kip denir. Cümlede her eylem, kip ekleriyle kullanılır.

Eylem kipleri ikiye ayrılır:

A. BİLDİRME KİPLERİ (HABER KİPLERİ):

Eylemin yapılış zamanını bildiren kiplerdir. Dörde ayrılır:

1. Geçmiş Zaman Kipi: Eylem geçmişte yapılmıştır.

Bildirilişine göre ikiye ayrılır.

a) -di'li Geçmiş Zaman Kipi (Bilinen, görünen Geçmiş Zaman): Eylemin geçmişte yapıldığını kesin olarak bildirir.

Ödevlerimi bitirdim.

Yolda onunla karşılaştık.

Eytem tabanlarına ünlü uyumuna ve ünsüz benzeş­mesine göre "-di" eki getirilerek yapılır. Bu kitabı okudum.

Birlikte ders çalıştık.

b) -miş'li Geçmiş Zaman Kipi (Duyulan, öğrenilen geçmiş zaman): Eylemin geçmişte yapıldığı başka­sından duyulmuş gibi bildirilir.

Duyulan geçmiş zaman kipiyle cümleye farklı anlam­lar verilebilir.

Beni evde bulamamış. (Başkasından duyma)

Kış boyu kilo almışım. (Farkında olmama)

Saatler ne çabuk geçmiş.. (Şaşma)

Derslerine iyi çalışmışsın. (Yorumlama, tahmin etme)

Eylem tabanına ünlü uyumuna göre "-miş" eki getiri­lerek yapılır.

Televizyon bozulmuş.

Eve geç dönmüşsün.

Buradan gitmişler.

2. Şimdiki Zaman Kipi: Eylemin yapılışıyla bildirişi aynı andadır.

Evde ders çalışıyor.

Kahvaltını hazırlıyorum.

Eylem tabanına -(i) "yor" eki getirilerek yapılır. Bu ek ünlü uyumuna uymaz.

gel ' i ' yor

gül ' ü ' yor

• Şimdiki zaman kipi kendinden önce gelen geniş ünlüleri daraltır.anla-yor -> anlıyor.

söyle-yor -» söylüyor

3.Gelecek Zaman Kipi: Eylemin yapılacağını önceden bildirir.

Sizi görmeye geleceğiz.

Bir gün ünlü olacaksın.

Eylem tabanına "-ecek" eki getirilerek yapılır.

Yarın İzmir'e gidecekler.

Söylediklerimi defterine yazacaksın.

4. Geniş Zaman Kipi: Eylemin her zaman yapıla­bileceğini bildirir.

Kitap okumayı severim.

Düzenli spor yapar.

Eylem tabanına "-(i) (e) r" eki getirilerek yapılır. Sahilde yürürüz

Okula erken giderler.

Arabayı hızlı kullanırım.

B. DİLEK KİPLERİ: Eylemlerin yapılmasıyla ilgili dilek, koşul ve isteği belirten kiplerdir. Zaman anlamı taşımazlar.

Dilek kipleri dörde ayrılır:

1. İstek Kipi: Eylemin yapılmasındaki isteği bildiren

kiptir.

Sabah erken kalkalım.

Hızlı gideyim, trene yetişeyim.

Eylem tabanlarına "-e" eki getirilerek yapılır.

Müzik dinleyelim.

İstek kipi, birinci kişilerin dışında, yerini başka kiplere bırakmak üzeredir.

Eve gidesin. (git, gitmelisin.)

2. Dilek ' Şart Kipi: Eylemin yapılmasındaki dileği ve koşulu belirten kiptir.

Keşke tatile çıkabilsem..

Sınavı kazansam annem mutlu olur.

Eylem tabanlarına "-se" eki getirilerek yapılır. Dinlese doğru söylediğimi anlar.

Dilek-şart kipindeki eylemler genellikle bileşik cümlelerde yan cümlecik oluşturur ve zarf tümleci

görevini üstlenir.

Gerçeği bilsem içim rahat edecek.

Zarf Tümleci Yüklem

Dilek-şart kipi eylem istek cümlelerinde yüklem görevindedir.

Ben de güzel şarkı söylesem.. Yüklem

3.Gereklilik Kipi: Eylemin yapılmasının gerekli olduğunu belirtir.

Yemeğini bitirmelisin.

Acele etmeliyiz.

Eylem tabanına "-meli" eki getirilerek yapılır.

Ders sırasında konuşmamalısın.

4. Emir Kipi: Eylemin yapılmasını emir yoluyla belirtir. Kitap okuyun.

Beni burada bekleyiniz.

Emir kipinin belirti bir kip eki yoktur. Her kişi için farklı çekimlenir. Birinci tekil ve çoğul kişi çekimleri de yok­tur. Benimle gel. (sen)

Benimle gelsin, (o) Benimle gelin ' geliniz, (siz) Benimle gelsinler, (onlar)