Doğu-Batı meselesini ele alan Peyami Safa'nın en önemli romanlarından biri olan Fatih Harbiye, edebiyatımızın en değerli eserlerden birisidir. Fatih'in Doğu; Harbiye'nin Batı medeniyetini temsil ettiği romanda, iki medeniyet ara­sındaki ikilik etkileyici bir üslupla anlatılır. Batılılaşma tarihi­miz açısından çok önemli bir eserdir.

Fatih Harbiye Kahramanları (kişileri):

Neriman: Doğu kültürü ile yetişmiş, İstanbul'un en muhafazakâr semtlerinden Fatih'te yaşayan bir genç kızdır. Darülelhan'da eğitim görmektedir. İstanbul'da moda hâlini alan modernleşmeye kendini kaptırır. Bu yüzden romanda, onun şahsında iki medeniyet arasındaki zıtlık ele alınır.

Şinasi: Doğu medeniyeti ile yetişmiş, muhafazakâr bir gençtir. Neriman'ın yıllardan beri komşusu ve nişanlısıdır. Ne­riman'ın Batılılaşmayı yanlış anlamasını eleştirir.

Faiz Bey: Neriman'ın babasıdır. Çok okuyan, dindar, kül­türüne çok önem veren, bilge bir insandır. Tek arzusu, kızını iyi yetiştirmek ve Şinasi ile evlendiğini görmektir.

Macit: Alafranga bir tiptir. Neriman bir süre Macit'e ilgi duyar. Oysa Macit yaşayış ve karakter bakımından Neriman'dan farklıdır. Batılılaşmayı yalnızca şekli anlamda be­nimsemiş, olumsuz bir kahramandır.

 

 Fatih Harbiye Özeti:

Roman, Şinasi ile Neriman'ın birlikte Darülelhan'dan çık­masıyla başlar. Neriman'daki değişiklikler Şinasi'yi korkut­maktadır. Her zamankinden daha bakımlı olan Neriman, Şi-nasi'den hemen ayrılmak için sabırsızlanmaktadır. Neriman, Şinasi'ye Beyazıt'ta bir arkadaşına gideceğini söyler ve ayrı­lır. Şinasi biraz sonra gezerken Neriman'ın Harbiye'ye gitmek için tramvaya bindiğini görür. O anda, bir sandalyeye çöker. Çok üzülmüştür. Neriman ona yalan söylemiştir. Bir kahve­haneye gider. Yalnız kalan Şinasi, Neriman'daki değişiklikle­rin bir sebebinin olduğundan kuşkulanır. Yedi senedir birlikte olduğu Neriman son zamanlarda çok farklılaşmıştır. Kıyafet­leri değişmiş, geceleri eve geç gelmeye başlamıştır. Ne yapa­cağını bilmeyen Şinasi, Fatih'teki evine gider. Yemekten son­ra, Neriman'ın evinde Faiz Bey'i ziyaret eder. Faiz Bey, çok endişelidir. Çünkü Neriman hâlâ eve gelmemiştir. Her ak­şamki gibi Şinasi ile Faiz Bey karşılıklı sohbet edip, ney üfler-ler. Şinasi, gittikten sonra, gecenin ilerleyen saatlerinde Neri­man eve bir otomobille gelir. Faiz Bey, Neriman'a sadece sert bir şekilde bakar.

Ertesi gün, Neriman çok geç uyanır. Aklında hep akşam­ki Macit'le gittiği Maksim salonundaki eğlence vardır. Sarışın kadınlar, içkiler, dans ve müzik âdeta onu büyülemiştir. Neri­man, o anda babasını düşünür. Babasına arkadaşı Fahriye­lerde olduğunu söyler. Söylediği yalan, Şinasi'yi ihmal edişi onu rahatsız etmektedir. Akşamki kokteylin sarhoşluğuna rağmen, vicdan azabı çeker.

Şinasi ise çok üzüntülüdür. Darülelhan'dan çıktıktan son­ra başıboş dolaşır. Yolda Neriman ve Fahriye ile karşılaşır. Neriman, Şinasi'ye gece Macit'le birlikte olduğunu söyler. Fa­kat pek çok yalan ekleyerek.. Şinasi içten içe Neriman'a çok kızar. Fahriye ile yürümesine devam eden Neriman ona içini döker. Artık alaturka musikiden, Fatih'ten, şark terbiyesinden nefret ettiğini söyler. Galatasaray ahalisini daha çok sevmeye başladığını anlatır. Bu ifadeler, ondaki değişikliğin göstergesi­dir. Neriman her ne kadar Şinasi'ye ihanet ettiğini düşünse de Harbiye'ye gitmek ister. Arkadaşı Fahriye ile Harbiye'de Macit'le karşılaşabileceğini düşünür.

Neriman, Harbiye'de, bir pastanede, beklediği gibi Ma­cit'le karşılaşır. Yanında bir kadın vardır. Fahriye ile Macit'in yanına oturur. Macit onları perşembe günü olan baloya da­vet eder. Neriman, eve dönerken hep baloyu düşünür. Kıya­feti yoktur. Babasından da izin alması çok güçtür. Fakat balo­ya gitmeyi çok istemektedir.

Şinasi'nin morali çok bozuktur. Duygularındaki dağınık­lık odasına da yansımıştır. Ne yapacağını bilemez. Neriman onu evlerine davet ettiği hâlde kabul etmemiştir. Aralarında soğuk rüzgârlar esmektedir. Neriman ise babasına balo mese­lesini anlatmak için uzun zamandır ilk kez yemek yapar. Böy­lelikle babasını yumuşatacağını düşünür. Neşeli bir yemekten sonra Neriman ve babası fikri münakaşada bulunurlar. Neri­man, Batı medeniyetinin Doğu'dan daha üstün olduğunu düşünmekte; babası ise buna karşı çıkmaktadır.

Baloya altı gün kalmıştır. Neriman meseleyi henüz ba­basına açamamıştır. Kahvaltıda babasıyla aralannda bir tartış­ma olur. Neriman ağlayarak odasına gider; düşünmeye başlar. Kendisindeki değişikliklerin farkındadır. Şinasi'yi sevip sevme­diğini sorgular. Sürekli kendisiyle mücadele halindedir. Ailesi­ne karşı sorumluluğu ile arzuları savaşmaktadır. İçinde Şinasi ile Macit savaşmaktadır. Sonra mektebe gider. Şinasi ile gö­rüşmek istemektedir. Mektepten birlikte çıkarlar. Araîannda bir soğukluk vardır. Şinasi ile Neriman tartışırlar. Şinasi, Neriman'ı eskisi gibi olmamakla suçlar. Eve dönene kadar hiç konuşmaz­lar. Neriman, ağlayarak odasına gider. Faiz Bey ve Şinasi, Ne­riman'ın bu asabiyeti karşısında iyice endişelenirler.

Ertesi gün, Faiz Bey, kızını karşısına alır ve evlilik mese­lesini açar. Şinasi İle ne zaman evleneceğini sorar. Neriman bu sorudan çok rahatsız olur ve hazır olmadığını söyler. Ne­riman, babasına daha medeni yaşama istediğini anlatır. Ba­loya gitmek istediğini ifade eder. Şinasi ile beraber gideceği­ni söyleyerek babasını kandırır.

Mektepte balo meselesini Şinasi'ye de anlatır. Şinasi ba­loya gitmekle medeni olunamayacağını söyler. Neriman ise Şinasi'yi asri olmamakla suçlar. Şinasi Neriman'dan ayrıldık­tan sonra ümitsizliğe kapılır. Neriman'la ilişkilerini yürüteme-yeceklerini düşünür.

Neriman, Şinasi'den ayrıldıktan sonra Beyoğlu'nda ge­zer, mağazalara bakar. Oradan Şişli'de oturan dayısının kızla­rının evine gider. Evde Rus bir kadın vardır. Rus kadının kızı yeni ölmüştür. Kızı, önce fakir bir genci sevmiş, daha sonra zengin olmak, güzel giyinmek, lüks içinde yaşamak için var­lıklı bir adamla yaşamaya başlamıştır. Fakat sevgilisini hiç u-nutamarruş, geri dönemediği için pişman olup intihar etmiş­tir. Neriman bu hikâyeyi dinleyince beyninden vurulmuşa döner. Kendi hayatı ile özdeşleştirir. İçinde Şinasi'ye karşı yi­ne aynı azabı duymaya başlar. Evine dönerken Macit'le kar­şılaşır. İlk defa, onun kişiliğindeki alaylı tavırdan rahatsız olur. Baloya gitmekten vazgeçer. İçi huzurla dolar. Beyoğlu, ona çok eski bir masal gibi görünür. Artık eski hâline dönmüş, kendi medeniyeti hakkındaki olumsuz düşünceleri Macit'le birlikte ölmüştür. Evlerinde Şinasi, Faiz Bey ve onların arka­daşlarından oluşan bir grup vardır. Medeniyet meseleleri ile ilgili sohbet etmektedirler. Oradaki herkes Neriman'ın kültü­ründen uzaklaşmaya başladığını bildiği için onu suçlar. Neri­man ağlayarak odasına gider. Faiz Bey, kızının yanına gelir. Neriman, ağlayarak babasına balodan vazgeçtiğini, artık Be­yoğlu ve muhitinden uzaklaştığını söyler. Aylardır içinde süren mücadele kendi kültürü lehinde so­na ermiştir. Neriman, Şinasi ve Faiz Bey yeni durumdan çok memnun ve huzurludurlar.