Büyük Ünlü Uyumu: Türkçe sözcüklerde bulunan ünlü harflerin "kalınlık- incelik" uyumudur. Buna göre bir sözcüğün ünlüleri ya hep ince ünlü, ya da hep kalın ünlü olur.

- yo-ğurt (o-u kalın ünlüler) büyük ünlü uyumuna uyar.

- öğ-ren-ci (ö-e-i ince ünlüler) büyük ünlü uyumuna uyar.

- ki-tap (i- İnce, a- kalın) büyük ünlü uyumuna uymaz.

Büyük ünlü uyumu Türkçe'nin temel kuralıdır. Bu yüzden genellikle her Türkçe sözcükte bu kural bulunur. Türkçe sözcüklerin büyük ünlü uyumuna aykırılık göstermesini üç başlık altında toplayabiliriz:

a. Türkçe olmalarına rağmen zaman içinde değişen bazı sözcükler kurala uymaz:

- Anne (ana), kardeş (karındaş-kardaş)

- şişman (şişmen), hani (kanı), hangi (kangı), elma (alma)

b. Birden fazla sözcüğün birleşmesinden oluşmuş sözcükler (birleşik sözcükler) bu kurala uymayabilir:

* Yapabilmek, güneydoğu, uyurge... (Devam)

Diğer Konular 24 Nisan 2013 Yorum yok

Çoğul adlar, büyük ünlü uyumuna göre değişen "-ler" ekini alırlar.

Çokluk İsimlerinin Anlamları: a. Sözcüğe çokluk anlamı katar:

Okullar açıldı. insanjar çok gaddar.

b. Aile anlamını verir, "-gil" ekinin yerini tutar:

Ayşeler bize gelecek. (Ayşegil)

Yazı dedemlerde geçirdik, (dedemgil)

c. "Her" belgisiz sıfatının görevini üstlenir:

Sabahları süt içerim. (Her sabah)

İnsaniar, mutlu olmak ister. (Her insan)

d. Abartma anlamı katar:

Dünyalar benim oldu.

Sabahlara kadar çalıştık.

e. Yaklaşık anlamı katar:

Dayım, kırk beş yaşlarındadır.

Onunla akşam saatlerinde karşılaştım.

f. Belli ve ünlü bir topluluğu vermek için kullanılır:

Kırk Haramiler, Beş Hececiler, Yedi Meşaleciler..

g. Zamanda ve durumda sürekliliği belirtir:

Soğuklar bastırdı.

Gürültüler beni rahatsız etti.

Bir zamanlar bunlar modaydı.

h. Soy, sülale, küme anlam... (Devam)

Diğer Konular 03 Haziran 2013 Yorum yok

"DE" NIN YAZIMI

Bağlaç olan "de" , her zaman öteki sözcüklerden ayrı yazılır. Cümleye "dahi, bile, ve...."

anlamları katan bu sözcük, ses uyumuna göre değişir; ünsüz benzeşmesinden etkilenmez:

Ben de geleceğim, babam da. Bizim ağaç da çiçek açtı. Çocuk ta gelecek, (yanlış) Çocuk da gelecek, (doğru)

Durum (hal) eki olan "-de" sözcüklere bitişik yazılır. Sözcüğe "bulunma, kalma veya zaman" anlamları katar; sözcük cümlede dolaylı tümleç veya zarf tümleci görevinde kullanılır:

- Ağaçta kuş yuvası var. (Dolaylı tümleç)

- Baharda yeni evlerine taşınacaklar. (Zarf tümleci)

c. "-de" durum eki ünlü uyumundan ve ünsüz benzeşmesinden etkilenerek "-te, -ta" olabilir.

- Kapıda bekliyor.

- Ayakta durma.

Bağlaç olan "de" cümleden çıkarılırsa cümle kuruluş ve yapı bakımından bozulmaz, yalnız "de" nin kattığı anlam verilmemiş olur. Durum eki "-de"nin çıkarılması cüm... (Devam)

Diğer Konular 03 Nisan 2013 Yorum yok

Eylemlerin dilek ve zaman bildiren eklerle kazandık­ları yeni yeni biçimlere kip denir. Cümlede her eylem, kip ekleriyle kullanılır.

Eylem kipleri ikiye ayrılır:

A. BİLDİRME KİPLERİ (HABER KİPLERİ):

Eylemin yapılış zamanını bildiren kiplerdir. Dörde ayrılır:

1. Geçmiş Zaman Kipi: Eylem geçmişte yapılmıştır.

Bildirilişine göre ikiye ayrılır.

a) -di'li Geçmiş Zaman Kipi (Bilinen, görünen Geçmiş Zaman): Eylemin geçmişte yapıldığını kesin olarak bildirir.

Ödevlerimi bitirdim.

Yolda onunla karşılaştık.

Eytem tabanlarına ünlü uyumuna ve ünsüz benzeş­mesine göre "-di" eki getirilerek yapılır. Bu kitabı okudum.

Birlikte ders çalıştık.

b) -miş'li Geçmiş Zaman Kipi (Duyulan, öğrenilen geçmiş zaman): Eylemin geçmişte yapıldığı başka­sından duyulmuş gibi bildirilir.

Duyulan geçmiş zaman kipiyle cümleye farklı anlam­lar verilebilir.

Beni evde bulamamış. (Başkasından ... (Devam)

Diğer Konular 07 Mayıs 2013 Yorum yok

Küçük Ünlü Uyumu: Ünlü harflerin düzlük-yuvarlaklık, darlık- genişlik bakımından uygunluk göstermesi kuralıdır. Buna göre:

Türkçe bir sözcüğün ilk hecesindeki ünlü düz ise {a,e,ı,i) öteki hecelerin, getirilecek eklerin ve "mi" edatının ünlü harfleri de düz olur:

A- ra- ba- (Düz Düz Düz) Küçük ünlü uyumuna uyar.

in- ce- çik (Düz Düz Düz) Küçük ünlü uyumuna uyar.

Kalınlık

ar- mut ' (Düz Yuvarlak) Küçük ünlü uyumuna uyar.

me- mur —' (Düz Yuvarlak) Küçük ünlü uyumuna uyar ancak büyük ünlü uyumuna uymaz

profesör => hem büyük ünlü uyuymuna hem de küçük ünlü uyumuna aykırıdır.

b. Türkçe bir sözcüğün ilk hecesindeki ünlü yuvarlak ise (o,ö,u,ü) ondan sonraki hecede ya düz-geniş (a,e) ya da dar-yuvarlak (u,ü) "ünlü" bulunur. Sözcüğe getirilecek ekler ve "mi" edatı da buna uyar.

düşüneyim mi?

Bu kural, sözcükte birbirini izleyen iki hece için geçerlidir. ... (Devam)

Diğer Konular 02 Nisan 2013 Yorum yok

"Mİ" NİN YAZIMI

Soru edatı olan "mi" kendinden önceki sözcüklerden ayrı yazılır. Büyük ünlü uyumuna göre değişir. Kendisinden sonra gelen eklerle bitişik yazılır.

- Bize gelir misin?

- Bu kitap senin midir? ....

- Çalışıyor musunuz? '

"mi" , soru anlamı dışında kullanıldığında da ayrı yazılır.

- Soğuk mu soğuk bir gündü.

- geldi mi mutlu oluyoruz. (Devam)

Diğer Konular 06 Nisan 2013 Yorum yok