a) Gerçek Anlam: Sözcüklerin bizde çağrıştırdığı ilk anlamlarıdır. "Yan-" sözcüğünü tek başına düşündüğümüzde, aklımıza ilk gelen yanıcı bir maddenin alev almasıdır. Bu sözcüğün temel anlamıdır. b) Yan Anlam: Dildeki gelişim nedeniyle sözcüklere, temel anlamı yanında yeni anlamların yüklenmesidir. Yukarıdaki "yan-" eylemini "Biletim yandı." cümlesinde kullandığımızda "yan-" eylemine yeni bir anlam kazandırmış oluruz. c) Mecaz Anlam 1. Mecaz: Bir sözcüğün gerçek anlamı dışında özel bir anlamda kullanılmasıdır. Örnek: O kız beni yaktı. 2. Mecaz-ı Mürsel (Ad Aktarımı): Benzetme amacı güdülmeden bir sözcüğün başka bir sözcük yerine kullanılmasıdır. Örnek: Çatma kurban olayım çehreni ey nazlı hilal. Hilal burada bayrak yerine kullanı... (Devam)
Birden çok sözcüğün bir araya gelerek yeni bir anlam oluşturduğu öbeklerdir. Özellikleri: 1. Kalıplaşmış sözlerdir. Üzerinde bir değişiklik yapılamaz. 2. Kısa ve özdürler. 3. En az iki sözcükten oluşurlar. 4. Deyimlerde öğüt verme yoktur, kişinin o andaki duygu ve düşüncelerini dile getirirler. 5. Sözcükler genelde mecaz anlamlıdır. Örnek: Eğri büğrü: Bazı yerleri eğrilmiş, bükülmüş. Kaynak: Deyimler Sözlüğü (Devam)
Yazılışları aynı, anlamlan farklı sözcüklere eş sesli sözcük denir.
Eş sesli sözcükler arasında anlam bağı yoktur, farklı farklı sözcüklerdir. Genelde biri isim soylu, diğeri fiil soyludur. Ancak ikisi de isim ya da fiil olan eş sesli sözcükler de vardır.
Yaz geldi, (isim)
Mektup yaz. (fiil)
Çay içtim. (İsim)
Çay kenarından geçtik, (isim)
Havuzda yüzdük, (fiil)
Koyunun derisini yüzdü, (fiil)
Sözcüklerin yan, terim ve mecaz anlamları o sözcüğün ilk anlamıyla sesteş olmaz.
Mecaz Anlam: Sözcüğün kendi anlamı dışında yeni bir anlam İçin kullanılmasıdır.
Yeniliklere açık bir kişidir, (yenilikçi)
"tutmak" sözcüğünü üç farklı cümlede anlamca inceleyelim
Bu çantayı tut. (kavramak) Derede balık tuttuk, (yakaladık) Dilini tutmayı bilmiyorsun, (zaptetmek)
NOT: Gerçek anlamda kullanılan bir sözcüğün yerine başka bir sözcük ' eşanlamlısı dışında ' getirilemez. Mecaz anlamda kullanılan sözcüğü İse başka sözcükler karşılayabilir.