TEKERLEME NEDİR?

Sözlüklerde "ağızda yuvarlanan söz, saçma sapan söz, eşsesli ı kelimelerle kurulu konuşma" anlamlarına gelen tekerleme masal, hikaye, bilmece, halk tiyatrosu gibi bazı edebi türler içinde veya bağımsız olarak söylenen ölçülü ve kafiyeli sözlerdir.

Sözlüklerde "ağızda yuvarlanan söz, saç­ma sapan söz, eş sesli kelimelerle kurulu konuşma" anlam­larına gelen tekerleme, vezin, kafiye, seci veya aliterasyonlar­dan istifa ederek hislerin, hâl ve hayallerin abartma (mübalağa), tuhaflık, zıtlık, benzetme (teşbih), güldürü, kısa tanım ya da çağrışımlar yoluy­la ortaya konulduğu manzum nitelikli basmakalıp sözlerdir.

Daha çok çocuk geleneklerinde yer alan baş uyak ve uyaklar­la elde edilen, ses ve sözcük benzerliğine göre sıralanan, söyle­yeni belli olmayan ürünlerdir. Şu şekilde sınıflandırılırlar. Masal tekerlemeleri, Oyun tekerlemeleri, Tören tekerlemeleri.

Genellikle, çocuk folklorunda hoşça vakit geçirmek, konuş-kabiliyeti kazanmak, oyunlarda eş ve ebe seçmek için bu yola jaşvurulur. Masal tekerlemesi, oyun tekerlemesi gibi adlar alırlar, în çok çocuk oyunlarında; masalların baş, orta ve sonunda söylenirler. Yöreye göre değişik isimler alabilir. Doğu Anadolu'da dö­le, Güney Anadolu'da sayışma denir. Karagöz oyununda ve orta oyununda muhavere, çocuk oyununda ebe, çıkarmada ise sayışma diyebiliriz. Türk edebiyatında ilk tekerleme Örneklerine XI. yüzyıldan itibaren rastlanır. Divanü Lügatİ't-Türk'te bazı tekerlemeler yer alır.

Tekerleme Örnekleri:

Yağ yağ yağmur Tarlada çamur Teknere hamur Ver Allahım ver Sellice yağmur

Evvel zaman içinde Kalbur zaman içinde Deve tellal iken Sinek berber iken