İsim, duygu ve düşüncelerimizi karşılayan, varlıklara ad olan sözcüklerdir. Ateş, su, insan..

Not: Bir sözcüğün isim olup olmadığını o sözcüğe ekleyeceğimiz -mek, -mak ekiyle anlarız. Anlam bozulmuyorsa sözcük fiildir. Anlam bozuluyorsa sözcük isimdir.

Örnek: gel-mek (fiil) kalem-mek (isim)

git-mek (fiil) çocuk-mak (isim)

Not: Kökteş söcüklerde bu kurala uyulmaz. Sözcüğün cümle içerisindeki anlamına bakılır. Sözcük eylem bildiriyorsa fiil, eylem bildirmiyorsa isim olarak nitelendirilir.

Örnek: Boya yine yetmeyecek. Sıva için kum gerekiyor.

Karşı duvarı son boya baba. Kollarını özenle sıva.

İSİM ÇEŞİTLERİ

A. SAYILARINA GÖRE İSİMLER:

1.Tekil İsim: Sayıca tek bir varlığı karşılayan isimlerdir. İnsan, ağaç, asker..

Not: Kimi tekil isimler herhangi çokluk eki almadığı halde aynı cinsten birden çok varlığı karşılayabilirler.

Kitap en iyi dosttur.

Çocuk daima ilgi bekler.

2. Çoğul İsim: -ler, -lar çokluk ekini alarak aynı cinsten birden çok varlığı karşılayan isimlerdir. İnsanlar, ağaçlar, askerler..

Not: -ler, lar çokluk eki, çokluk anlamı dışında anlamlar sağlar.

• Saygı anlamı: Müdür beyler nasıllar?

• "Her" anlamı: Akşamları yürüyüşe çıkarım.

• "Yaklaşık olarak" anlamı: Kırk yaşlarında bir adamdı.

• Abartma anlamı: Seni dünyalar kadar seviyorum.

• "Gibi" anlamı: Bu ülkeden ne Mustafa Kemaller çıkacak.

• "-gil" yapım eki yerine kullanılır: Anneler Teyzemlere gidecek.

3. Topluluk İsmi: Herhangi bir çokluk eki almadığı halde aynı cinsten birden çok varlığı karşılayan isimlerdir. Toplum, orman, ordu..

B. VERİLİŞLERİNE GÖRE İSİMLER:

1. Özel İsimler: Ayırıcı özelliği olan, tek bir varlığı karşılayan isimlerdir.

Başlıca özel isimler:

Kişi ad ve soyadları: Önder Göçgün..

Kitap, dergi, gazete isimleri: Sabah, Milliyet..

Kurum, kuruluş isimleri: Türkiye Büyük Millet Meclisi, Türk Dil Kurumu..

Yasa, yönetmelik, tüzük isimleri: Af Kanunu, Borçlar Hukuku..

Din, mezhep, tarikat isimleri: İslamiyet, Katoliklik

Dil isimleri: Türkçe, Farsça, İngilizce..

2. Cins İsimler (Tür): Ayrıcı özelliği olmayan aynı cinsten varlıkları karşılayan isimlerdir. Tüm hayvan, bitki, organ, eşya, maden isimleri cins isimdir. At, kabak, dalak, sıra, altın..

Not: Kimi cins isimler özel isim olarak kullanılabilir.

Kaya hem ağır hem de büyüktü.

Kaya ödevlerini yine yapmamış.

C. OLUŞLARINA GÖRE İSİMLER

1. Somut İsim: Duyu organlarımız aracılığıyla hissedebildiğimiz varlıklara verilen isimlerdir. Ateş, su, hava..

2. Soyut İsim: Duyu organlarımız aracılığıyla hissedemediğimiz varlıkları karşılayan isimlerdir. His, heyecan, ümit..

3. Yansıma İsimler: Tabiat taklidi seslerin oluşturduğu isimlerdir.

Bu çıtırtı da nereden geldi.

Su şırıltısı bir anda kesildi.

İSİM ÇEKİM EKLERİ

1. -ler, -lar çokluk eki: insanlar, kuşlar..

2. Tamlayan (ilgi hali eki): -(n)ın, -(n)in,-(n)un, (n)ün Ali'nin evin işin

3. Tamlanan (iyelik eki): -(s)ı, -(s)i, -(s)u, -(s)ü evi çatısı sonu

4. İsim hal ekleri: Belirtme Hali (-i): Arabayı köşeye çek.

Yönelme Hali (-e): Babam işe gitti.

Bulunma Hali (-de): Babam işte.

Ayrılma Hali (-den): Babam işten çıktı.

(İlgi hali 2. maddede açıklandı.)

5.Soru eki (-mi): Baban çiftçi mi?

6. Aitlik eki (-ki): Anneminki daha açık renkte.

7. İyelik ekleri: Ünlüyle bitenlere                  Ünsüzle bitenlere

                          Elbise-m                                 Kalem-i-m

                          Elbise-n                                 Kalem-i-n

                          Elbise-s-i                               Kalem-i

                          Elbise-miz                              Kalem-i-miz

                          Elbise-niz                              Kalem-i-niz

                          Elbise-leri                             Kalem-leri

Not: Hal eki -i ile tamlanan eki olan iyelik eki -i karıştırmamalıdır. Bunları karıştırmamak için sözcüğün başına "onun" getirilir. Anlam bozulmuyorsa ek iyelik ekidir. Anlam bozuluyorsa hal ekidir.

Örnek: (Onun) Evi çok güzel (iyelik).

(Onun) Evi yeni aldım (hal).

(Onun) Kitabı yeni çıkmış (iyelik).

(Onun) Kitabı bana verir misin (hal).

İSİMLERİN YAPISI

1. Basit İsimler: Yapım eki almadan karşımıza çıkan isimlerdir. Göz, çocuk, insan..

Basit isimler çekim eki aldıklarında da basit isimlerdir. Gözlerimde çocuğundan insanımızın

2. Türemiş İsimler: Yapım eki alarak karşımıza çıkan isimlerdir.

           İsim+İsim                                                                                Fiil+isim

-lı    Söz-lü         Akıl-lı                                                        -gi    Ver-gi          Sev-gi

-lık  Söz-lük       Kitap-lık                                                    -ı      Öl-ü             Ver-i

-cı   Söz-cü        Kitap-çı                                                      -gıç  Bil-giç           Dal-gıç

3. Birleşik İsimler: İki ya da daha çok sözcüğün bir araya gelerek oluşturduğu isimlerdir.

Afyonkarahisar, Şereflikoçhisar

Dört şekilde oluşurlar:

İSİM+İSİM                   SIFAT+İSİM                   FİİL+FİİL                    İSİM+FİİL

Hanım+eli                         Eski+şehir                           Uyur+gezer                       Miras+yedi

Vezir+parmağı                  Sivri+hisar                           Biçer+döver                      Gece+kondu

Bülbül+yuvası                   Kırık+kale                            Yanar+döner                    Kalbura+bastı

Not: Birleşik isimlerin oluşumunda ses düşmesi ya da anlam kayması yaşanabilir.

SES DÜŞMESİ                     ANLAM KAYMASI

Kahve+altı > Kahvaltı          Hanım+eli (Bitki)

Kayın+ana > Kaynana          Tavukgöğsü (Tatlı)

Sütlü+aş > Sütlaç                Başhekim (Sorumlu hekim)

ŞY/2009

Önceki
Önceki Konu:
Nesne
Sonraki
Sonraki Konu:
Anna Karenina

Yapılan Yorumlar

Henüz kimse yorum yapmamış.

Bu sayfada yer alan bilgilerle ilgili sorularınızı sorabilir, eleştiri ve önerilerde bulunabilirsiniz. Yeni bilgiler ekleyerek sayfanın gelişmesine katkıda bulunabilirsiniz.

Yorum Yapın

Güvenlik Kodu
Popüler Sayfalar:
Son Ziyaretler:
Coğrafya Sitesi Tarih Sitesi Matematik Sorusu