Eylemlerin dilek ve zaman bildiren eklerle kazandık­ları yeni yeni biçimlere kip denir. Cümlede her eylem, kip ekleriyle kullanılır.

Eylem kipleri ikiye ayrılır:

A. BİLDİRME KİPLERİ (HABER KİPLERİ):

Eylemin yapılış zamanını bildiren kiplerdir. Dörde ayrılır:

1. Geçmiş Zaman Kipi: Eylem geçmişte yapılmıştır.

Bildirilişine göre ikiye ayrılır.

a) -di'li Geçmiş Zaman Kipi (Bilinen, görünen Geçmiş Zaman): Eylemin geçmişte yapıldığını kesin olarak bildirir.

Ödevlerimi bitirdim.

Yolda onunla karşılaştık.

Eytem tabanlarına ünlü uyumuna ve ünsüz benzeş­mesine göre "-di" eki getirilerek yapılır. Bu kitabı okudum.

Birlikte ders çalıştık.

b) -miş'li Geçmiş Zaman Kipi (Duyulan, öğrenilen geçmiş zaman): Eylemin geçmişte yapıldığı başka­sından duyulmuş gibi bildirilir.

Duyulan geçmiş zaman kipiyle cümleye farklı anlam­lar verilebilir.

Beni evde bulamamış. (Başkasından duyma)

Kış boyu kilo almışım. (Farkında olmama)

Saatler ne çabuk geçmiş.. (Şaşma)

Derslerine iyi çalışmışsın. (Yorumlama, tahmin etme)

Eylem tabanına ünlü uyumuna göre "-miş" eki getiri­lerek yapılır.

Televizyon bozulmuş.

Eve geç dönmüşsün.

Buradan gitmişler.

2. Şimdiki Zaman Kipi: Eylemin yapılışıyla bildirişi aynı andadır.

Evde ders çalışıyor.

Kahvaltını hazırlıyorum.

Eylem tabanına -(i) "yor" eki getirilerek yapılır. Bu ek ünlü uyumuna uymaz.

gel ' i ' yor

gül ' ü ' yor

• Şimdiki zaman kipi kendinden önce gelen geniş ünlüleri daraltır.anla-yor -> anlıyor.

söyle-yor -» söylüyor

3.Gelecek Zaman Kipi: Eylemin yapılacağını önceden bildirir.

Sizi görmeye geleceğiz.

Bir gün ünlü olacaksın.

Eylem tabanına "-ecek" eki getirilerek yapılır.

Yarın İzmir'e gidecekler.

Söylediklerimi defterine yazacaksın.

4. Geniş Zaman Kipi: Eylemin her zaman yapıla­bileceğini bildirir.

Kitap okumayı severim.

Düzenli spor yapar.

Eylem tabanına "-(i) (e) r" eki getirilerek yapılır. Sahilde yürürüz

Okula erken giderler.

Arabayı hızlı kullanırım.

B. DİLEK KİPLERİ: Eylemlerin yapılmasıyla ilgili dilek, koşul ve isteği belirten kiplerdir. Zaman anlamı taşımazlar.

Dilek kipleri dörde ayrılır:

1. İstek Kipi: Eylemin yapılmasındaki isteği bildiren

kiptir.

Sabah erken kalkalım.

Hızlı gideyim, trene yetişeyim.

Eylem tabanlarına "-e" eki getirilerek yapılır.

Müzik dinleyelim.

İstek kipi, birinci kişilerin dışında, yerini başka kiplere bırakmak üzeredir.

Eve gidesin. (git, gitmelisin.)

2. Dilek ' Şart Kipi: Eylemin yapılmasındaki dileği ve koşulu belirten kiptir.

Keşke tatile çıkabilsem..

Sınavı kazansam annem mutlu olur.

Eylem tabanlarına "-se" eki getirilerek yapılır. Dinlese doğru söylediğimi anlar.

Dilek-şart kipindeki eylemler genellikle bileşik cümlelerde yan cümlecik oluşturur ve zarf tümleci

görevini üstlenir.


Gerçeği bilsem içim rahat edecek.

Zarf Tümleci Yüklem

Dilek-şart kipi eylem istek cümlelerinde yüklem görevindedir.

Ben de güzel şarkı söylesem.. Yüklem

3.Gereklilik Kipi: Eylemin yapılmasının gerekli olduğunu belirtir.

Yemeğini bitirmelisin.

Acele etmeliyiz.

Eylem tabanına "-meli" eki getirilerek yapılır.

Ders sırasında konuşmamalısın.

4. Emir Kipi: Eylemin yapılmasını emir yoluyla belirtir. Kitap okuyun.

Beni burada bekleyiniz.

Emir kipinin belirti bir kip eki yoktur. Her kişi için farklı çekimlenir. Birinci tekil ve çoğul kişi çekimleri de yok­tur. Benimle gel. (sen)

Benimle gelsin, (o) Benimle gelin ' geliniz, (siz) Benimle gelsinler, (onlar)

Sonraki
Sonraki Konu:
Kar Yağarken

Yapılan Yorumlar

Henüz kimse yorum yapmamış.

Bu sayfada yer alan bilgilerle ilgili sorularınızı sorabilir, eleştiri ve önerilerde bulunabilirsiniz. Yeni bilgiler ekleyerek sayfanın gelişmesine katkıda bulunabilirsiniz.

Yorum Yapın

Güvenlik Kodu
Popüler Sayfalar:
Son Ziyaretler:
Coğrafya Sitesi Tarih Sitesi Matematik Sorusu